Zo verschillend en tóch één

Identiteit van de gemeente Katwijk

De kernen

Sinds de fusie in 2006 bestaat de gemeente Katwijk uit een vijftal kernen, namelijk Katwijk aan Zee, Katwijk aan den Rijn, Katwijk Noord, Rijnsburg en Valkenburg. Elk van deze kernen had vanouds zijn eigen kenmerken, zoals de middelen van bestaan, de geloofsbeleving, de aard van de bebouwing en de historie. Dergelijke karakteristieken zijn in belangrijke mate bepalend voor de identiteit van een kern. Men kan het ook zo formuleren: de identiteit van een kern wordt bepaald door de mate waarin de bewoners vergelijkbaar denken en zich gedragen,  en zichzelf als verschillend van andere groepen ervaren.

Verschillen

Kenmerkend voor Katwijk aan Zee is de belangrijke plaats van de protestantse kerk in de samenleving. Die is mede te verklaren doordat de visserijbevolking altijd sterk doordrongen is geweest van de gevaren op zee, samengevat in de woorden ‘op hoop van zegen’. Verder zijn Katwijkers als gevolg van de visserijcultuur harde werkers, die ook elders welkom zijn.   Rijnsburg is altijd een dorp geweest van handelaren, die hun tuinbouwgewassen in de wijde omgeving aan de man brengen. De handel heeft geleid tot een optimistische, vindingrijke levensinstelling. Ook zijn Rijnsburgers tolerant in hun opstelling ten opzichte van anderen. Valkenburg is van oorsprong ook een tuinbouwdorp, maar wel met een industriële kern. De Valkenburger is trots op zijn rijke verleden, maar houdt niet van ‘kouwe drukte’. Katwijk aan den Rijn heeft een naar verhouding grote rooms- katholieke bevolkingsgroep, wat zich uit in een meer bourgondische levenshouding.

Veranderingen

Het uitgangspunt bij de fusie was om  de specifieke identiteiten van de kernen zoveel mogelijk te behouden. Dat was een logische benadering, omdat daarmee eventuele onderlinge spanningen zoveel mogelijk konden worden voorkomen. Toch waren de kernen al voor de fusie onderhevig aan veranderingen in hun identiteit. Een geleidelijke import van bewoners uit andere plaatsen bracht andere ideeën en gewoonten mee. Bovendien was er sinds de zestiger jaren van de vorige eeuw, in navolging van de ontwikkelingen elders, langzamerhand sprake van een zekere mate van secularisatie.

Voor dat laatste zou Katwijk Noord model kunnen staan. Deze wijk is voornamelijk in de zestiger en zeventiger jaren van de twintigste eeuw van de grond gekomen. Er werden veel gestapelde woningen gebouwd, waarin jongeren uit de beide Katwijkse kernen en ook een deel van de import zich vestigden. Deze wijk kreeg  in zekere zin een grootstedelijke uitstraling. Sociale controle,  waarvan in de andere dorpsdelen nog sprake was, kwam er minder voor en de nieuwe bewoners gingen zich geleidelijk een lossere levensstijl aanmeten. Daarnaast ontstond in een deel van de wijk een beperkte vorm van multiculturele samenleving, die ook van invloed was op de oorspronkelijke bevolking. Een zelfde ontwikkeling vindt tegenwoordig plaats in het Duyfrak. Deze nieuwe wijk in Valkenburg trekt relatief veel bewoners uit andere randstedelijke gebieden aan. Met het nog te ontwikkelen Nieuw Valkenburg zal dat ongetwijfeld eveneens het geval zijn.

Hechten en loslaten

Opvallend is dat de ‘echte’ Katwijkers, Rijnsburgers en Valkenburgers gehecht blijven aan hun eigen kernen. Als het enigszins kan proberen zij een woning in de oude kernen te bemachtigen. Daardoor ontstaat een zekere mate van voortzetting van de oude identiteit. Wel is te verwachten dat op den duur een vorm van verwatering zal optreden, waarbij de identiteiten naar elkaar toe zullen groeien.